Starzenie się to naturalne, nieodwracalne zmiany, które zachodzą w organizmie z biegiem lat. Powodują one zachwianie równowagi organizmu i dotyczą wszystkich układów w naszym ciele. W procesach metabolicznych przeważają reakcje kataboliczne (reakcje rozpadu z wydzieleniem energii), a organizm staje się coraz mniej wydolny. Systemy naprawcze nie są w stanie poradzić sobie z postępującymi uszkodzeniami na poziomie komórkowym, zachodzącymi w starzejącym się organizmie.
Do zmian fizjologicznych u osób starszych można zaliczyć m.in.: zmniejszenie masy mięśni (sarkopenia) oraz siły mięśni, zwiększenie stosunku tkanki tłuszczowej do tkanki mięśniowej, zmniejszenie masy nerek i wątroby, zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, czy zmniejszenie całkowitej ilości wody w organizmie.
Stan zdrowia u osób starszych jest zależny od wielu czynników, wśród których wyróżnić można m.in.: występowanie chorób przewlekłych, nawyki żywieniowe i stopień odżywienia organizmu, aktywność fizyczną, predyspozycje genetyczne, życie towarzyskie oraz warunki socjoekonomiczne.
Nawyki, które wypracowujemy za młodu, w bardzo dużym stopniu rzutują na stan naszego zdrowia w przyszłości. Dotyczy to między innymi sposobu odżywiania się oraz aktywności fizycznej. Dostarczenie niezbędnych składników pożywienia (w tym antyoksydantów) chroni organizm przed przedwczesnym starzeniem, a odpowiedni stopień odżywienia jest niezbędny do utrzymania zdrowia. Również aktywność fizyczna, umożliwia utrzymanie prawidłowej ruchliwości stawów, wzmocnienie mięśni i dotlenienie organizmu.
Rodzaj aktywności fizycznej u osób starszych jest sprawą bardzo indywidualną, zależy od stanu zdrowia i preferencji. Może być to na przykład codzienny, półgodzinny spacer, jazda na rowerze, gimnastyka. Atrakcyjne są również ćwiczenia dla seniorów, organizowane w klubach fitness, które mają na celu wzmocnienie mięśni oraz utrzymanie ruchliwości stawów.
Regularny wysiłek fizyczny niesie ze sobą szereg korzyści dla zdrowia: zwiększa się masa mięśniowa, a ilość tkanki tłuszczowej ulega redukcji, organizm jest lepiej dotleniony, sztywność stawów zostaje zredukowana. U osób aktywnych fizycznie obserwuje się lepsze samopoczucie, co jest bardzo istotne ze względu na zwiększoną zapadalność na depresję u osób starszych.
U mężczyzn po sześćdziesiątym roku życia masa mięśniowa zmniejsza się aż o 30%. Zmiany zachodzące w tkance mięśniowej są spowodowane m.in. zmniejszeniem się ilości włókien mięśniowych i białek, a zwiększeniem się ilości tkanki łącznej w mięśniach. Ponadto zmniejsza się pobudliwość komórek nerwowych i wydłuża się czas reakcji. Zredukowaniu ulega nie tylko masa mięśni, ale ich maksymalna siła. Dużym problemem staje się zmniejszenie siły kończyn dolnych, co utrudnia poruszanie się i często bywa przyczyną upadków.
Długotrwały wysiłek fizyczny skutkuje lepszym dotlenieniem organizmu. Ma to bardzo korzystny wpływ na serce i układ krążenia: zwiększa się wydolność serca, dzięki czemu liczba uderzeń na minutę ulega zmniejszeniu. Poprawia się ukrwienie i co za tym idzie – dotlenienie tkanek (w tym także tkanek mózgu). Również stan naczyń krwionośnych, głównie tętnic ulega poprawie.
Aktywność fizyczna wpływa korzystnie na zasypianie, które u osób w podeszłym wieku stanowi niemały problem. Ma to związek ze zmniejszoną produkcją hormonu snu. Nieprzespane noce uniemożliwiają organizmowi zregenerowanie się, co skutkuje przewlekłym zmęczeniem i drażliwością.
Uwagę poświęcić należy również problemowi niedożywienia u osób starszych. Ze względu na zmniejszone pobudzenie ośrodka głodu w mózgu. Malejący apetyt może prowadzić do niedożywienia, czyli stanu, w którym do organizmu nie są dostarczane odpowiednie ilości składników odżywczych. Ponadto wzrost wartości pH w żołądku oraz zmniejszona aktywność enzymatyczna utrudniają wchłanianie niektórych składników pokarmowych. Warto pamiętać, że niedożywieniu nie musi towarzyszyć znaczna redukcja masy ciała. U osób starszych problematyczny jest także nieprawidłowo funkcjonujący ośrodek pragnienia, czego skutkiem jest dość częste odwodnienie organizmu
Aktywność fizyczna oraz prawidłowe odżywianie pomagają w utrzymaniu dobrej formy w podeszłym wieku. Ćwiczenia wytrzymałościowe i siłowe dostosowane do możliwości starszej osoby, mają korzystny wpływ na mięśnie, których masa i siła zmniejsza się z wiekiem. Ponadto aktywność fizyczna korzystnie wpływa na dotlenienie organizmu, krążenie obwodowe i mózgowe oraz pomaga zachować pogodny stan ducha. Życie towarzyskie osób aktywnych fizycznie jest bogatsze, a regularne ćwiczenia wzmacniają poczucie wartości i niezależności. Warto zatem dbać o organizm za młodu, by zdrowe nawyki stanowiły część naszego życia i zaowocowały szczęśliwą starością.
